Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς

Αμερική, μέσα περίπου του 19^ου αιώνα.

Σε ένα δικηγορικό γραφείο που βλέπει τις δουλειές του να ανθούν, προσλαμβάνεται ένας νέος υπάλληλος.

Ο οποίος μέσα σε ελάχιστο χρόνο διαταράσσει την ηρεμία, την τάξη και την καλή και ομαλή λειτουργία του.

Και αυτό γιατί ο νεοπροσληφθείς αποδεικνύεται ιδιαίτερα «παράξενο φρούτο».

Είναι εξαιρετικά αποτελεσματικός και γρήγορος στην αντιγραφή και καθαρογράφηση των δικογράφων, των συνθηκών, συμφωνιών, υποθηκών, συμβολαίων, και γενικά του συνόλου των εγγράφων που συνιστούν τον όγκο της εργασίας του.

Από την άλλη, αρνείται πεισματικά και με απόλυτο – όχι αγενή – τρόπο να συμμετάσχει στην αντιπαραβολή τους που γίνεται προφορικά με τους υπόλοιπους συναδέλφους και το δικηγόρο-εργοδότη του.

Δεν κάνει καθόλου παρέα με τους υπόλοιπους.

Τρέφεται ελάχιστα

Πρακτικά δεν μιλάει καθόλου.

Κοιτάει μόνο τριγύρω και τους ανθρώπους με άψυχο, ουδέτερο και ελάχιστα ισορροπημένο βλέμμα.

«Θα προτιμούσα όχι», η μόνιμη επωδός του σε οτιδήποτε άλλο του ζητήσουν πέραν της – μοναχικής – αντιγραφής.

Μέχρι που αυτή η σχεδόν διάφανη παρουσία εκτροχιάζει, στην κυριολεξία, τον εργασιακό χώρο και την ψυχική ισορροπία των υπαλλήλων, αλλά κυρίως του δικηγόρου-εργοδότη του.

 Ο οποίος με τα πολλά, και αφού ανακαλύπτει ότι ο υπάλληλός του εγκαταστάθηκε για τα καλά και μόνιμα στο γραφείο και το μετέτρεψε σε διαμέρισμα, κάτι που προκαλεί θύελλα ψιθύρων τόσο από τους πελάτες και από τα υπόλοιπα γραφεία της πολυκατοικίας, μετακομίζει. 

Και ο «ανθρωπάκος» μένει μόνος και έρημος σε ένα παντελώς άδειο χώρο, εν αναμονή του νέου ενοικιαστή, επίσης δικηγόρου.

Ωστόσο, αυτή του η επιμονή να μην φεύγει από το χώρο δυσκολεύει επιπλέον τα πράγματα.

Με αποτέλεσμα να συλληφθεί και να οδηγηθεί  στη φυλακή.

Στην οποία μοναδικός του επισκέπτης είναι ο δικηγόρος – πρώην εργοδότης του.

Ο οποίος δωροδοκεί τον επιστάτη για να τρέφει τον φυλακισμένο όσο καλύτερα γίνεται.

Παρά την καλή θέληση του πρώην εργοδότη και τις προσπάθειες του επιστάτη, ο φυλακισμένος αρνείται πλέον έστω να φάει.

Και όπως είναι λογικό, καταλήγει.

Αν όλα τα παραπάνω σας φαίνονται παράξενα, ή ακατανόητα, ή ακόμη και αδιάφορα, έχετε απόλυτο δίκαιο, και εγώ το ίδιο ένιωσα, παρότι είδα την παράσταση δύο φορές.

Με άλλα λόγια, γιατί να μας ενδιαφέρει η ιστορία ενός αυτοκαταστροφικού αυτοκτονικού τύπου που αρνείται οποιαδήποτε βοήθεια από το περιβάλλον του;

Ομολογώ πως είναι αυτές οι σκέψεις που με οδήγησαν να ζητήσω από την ομάδα που ανεβάζει την παράσταση να μιλήσουμε, μπας και ξεκαθαρίσει κάπως το πράγμα.

Και όντως, μου έδωσε μια τελείως διαφορετική εικόνα της από αυτή την πρώτη επιφανειακή ανάγνωση.

Μου ξεκαθάρισε, συγκεκριμένα, τις δύο «αντίρροπες δυνάμεις» που αντιμάχονται στην παράσταση.

Από την μία έχουμε το δικηγόρο με τους υπαλλήλους του, που αντιπροσωπεύουν το νεογέννητο φιλελευθερισμό. Αυτό που είχε το όραμα και την πρόθεση να αλλάξει τον κόσμο μέσω της δουλειάς, των επενδύσεων και της υλικής προόδου, και ο οποίος κατέληξε στο αχαλίνωτο κυνήγι του κέρδους που βιώνουμε σήμερα.

Και από την άλλη έχουμε τον Μπάρτλεμπυ. Ο οποίος αντιπροσωπεύει τους αντιρρησίες. Εκείνους, δηλαδή, που πίσω από την εικόνα του φιλελευθερισμού-πατέρα βλέπουν αυτό που έρχεται, την αποχαλίνωση, τη μετατροπή του ανθρώπου σε παραγωγική μηχανή, σε πηγή κέρδους και, εντέλει, σε αριθμό. Και οι οποίοι αρνούνται να ενταχθούν σε αυτό το νέο σύστημα. Προτιμούν να απέχουν. 

Όπως είναι αναμενόμενο – ίσως και φυσιολογικό, όταν το άτομο αντιμάχεται το σύνολο, ο Μπάρτλεμπυ συνθλίβεται με συνοπτικές διαδικασίες. Η λεπτομέρεια που δημιουργεί την τραγική ειρωνεία, είναι το ότι ο μοναδικός που στάθηκε ανιδιοτελώς – χωρίς να επιδιώκει κέρδος ή οτιδήποτε άλλο – δίπλα του και προσπάθησε να τον υποστηρίξει μέχρι το τέλος είναι ο πρώην εργοδότης του. Ο πατέρας-φιλελευθερισμός, με άλλα λόγια.   

Αν τα παραπάνω σας εξήψαν, τελικά, τη φαντασία, να ξέρετε ότι θα παρακολουθήσετε μια ιδιαίτερη παράσταση.

Αν θεωρήσετε τον Μπάρτλεμπυ ως ένα χαρακτήρα και όχι ως σύμβολο, δεν θα καταλάβετε ούτε εσείς και πολλά πράγματα. Γιατί οι πράξεις και τα λόγια του από μόνα τους δεν έχουν καμία λογική βάση. Ούτε εξήγηση.

Αν, αντίθετα, διευρύνετε την οπτική σας πέρα από το προφανές, θα αποκομίσετε μια πολύ ευαίσθητη ματιά πάνω στα γεγονότα του σήμερα. 

Και αυτό είναι η μέγιστη συνεισφορά της –σκηνοθέτιδας – Σοφίας Φιλιππίδου, πέρα από τη μεταμόρφωσή της σε Μπάρτλεμπυ. Ότι, δηλαδή, μια νουβέλα η οποία δεν υπήρχε ως θεατρικό κείμενο στα ελληνικά τη μετέτρεψε ακριβώς σε αυτό, μια δυσοίωνη ελεγεία του σήμερα, χωρίς να περιλαμβάνει μία, έστω, καταστροφολογική σκηνή, που φοριέται τόσο πολύ τελευταία.

Μπάρτλεμπυ, ο γραφιάς του Χέρμαν Μέλβιλ

Mετάφραση: Μένης Κουμανταρέας
Θεατρική διασκευή – Σκηνοθεσία: Σοφία Φιλιππίδου
Σκηνικά – Κοστούμια: Νίκος Αναγνωστόπουλος
Φωτισμοί: Eβίνα Βασιλακοπούλου
Βοηθός σκηνοθέτη: Μαίρη Φραγκιαδάκη

Παίζουν:                                                                                                                                   

Αλέξανδρος Ιορδανίδης

Κώστας Καζανάς

Άκης Λυρής

Σήφης Πολυζωίδης

Ορέστης Μαυρόπουλος

Σοφία Φιλιππίδου

Παραστάσεις:

Δευτέρα, 21:30

Τρίτη, 21: 30

Τετάρτη, 19:00

Από Μηχανής Θέατρο, Ακαδήμου 13, Μεταξουργείο

Τηλέφωνο: 2105231131