Πραγματικά δεν ξέρω από πού να ξεκινήσω και πώς να καταλήξω,
με όσα σκέφτομαι και νιώθω για τη μεγαλειώδη παράσταση που έστησαν ο Στάθης
Λιβαθινός, οι ηθοποιοί και οι υπόλοιποι συντελεστές, βασισμένοι στην εξαίρετη
μετάφραση το γλυκύτατου Δ.Ν. Μαρωνίτη.
Το μόνο βέβαιο είναι, πάντως, ότι δεν πρόκειται να
‘τσιγκουνευτώ’ σε κοσμητικά επίθετα για να την περιγράψω.
Πάμε, λοιπόν.
Όταν άκουσα πρώτη φορά για το συγκεκριμένο εγχείρημα,
θεώρησα ότι αυτό άγγιζε τα όρια της αυθάδειας.
Δεδομένου του ‘παρελθόντος’ των συντελεστών, λογικά θα
περίμενε κάποιος ότι δεν θα είχαμε να κάνουμε με μια παράσταση που να
απευθύνεται σε παιδιά.
Ή που να στοχεύει στον εντυπωσιασμό και την εύπεπτη
διασκέδαση – στόχοι όχι αθέμιτοι, ωστόσο εκτός του πλαισίου στο οποίο κινούνται
οι συγκεκριμένοι, καθένας με το δικό του τρόπο.
Και αυτό οριοθετεί το πρόβλημα. Πως είναι δυνατό να
παρουσιάσεις το ‘θεμελιακό έπος αλλά και προδρομική τραγωδία’, όπως πολύ
εύστοχα καταλήγει στο σημείωμα που περιλαμβάνεται στο πρόγραμμα ο Δ.Ν.
Μαρωνίτης, που ονομάζεται Ιλιάδα χωρίς να καταφύγεις σε ευκολίες, είτε στην
σκηνοθεσία, στη λειτουργία των ηθοποιών επί σκηνής, στα σκηνικά, ή σε κάποιο
άλλο από τα πολλαπλά συστατικά που απαρτίζουν μια παράσταση;
Και όμως.
Το σύνολο των συντελεστών –αφήνοντας προσωρινά στην άκρη τους
ηθοποιούς που αναμετρώνται κάθε βράδυ με το κείμενο– απέδωσε τα μέγιστα σε κάθε
τομέα.
Θα ήθελα να ξεκινήσω ανάποδα, από τα σκηνικά, τα κοστούμια, τη μουσική, για να
καταλήξω στις ερμηνείες και τη σκηνοθεσία.
Κυρίαρχο στοιχείο του σκηνικού χώρου τα ελαστικά. Που αποτελούν όργανο πολλαπλών χρήσεων:
πρωτίστως, αναμνηστικά που παραπέμπουν στα καμένα φορτηγά, τα ανατιναγμένα αυτοκίνητα και τα γεμάτα
καπνούς παλιοσίδερα που γεμίζουν τις τηλεοπτικές οθόνες σε κάθε πόλεμο, από τα
τέλη του 20ου αιώνα. Και ταυτόχρονα δομικό στοιχείο για το κτίσιμο
κάστρων και οχυρών, και όπλο που εκσφενδονίζεται στους αντιπάλους.
Παρόμοια λειτουργία – ως προς το κομμάτι του όπλου –
επιτελούν και οι καρέκλες που βρίσκονται διεσπαρμένες στο χώρο. Οι οποίες ταυτόχρονα σχηματίζουν τις «αίθουσες
συμβουλίων» στις οποίες παίρνονται οι αποφάσεις στα δύο αντίπαλα στρατόπεδα.
Μία από αυτές, τέλος, δείχνει το μέτρο του θυμού του Αχιλλέα έναντι του Αγαμέμνονα που οδηγεί τον πρώτο να
αποσύρει τους Μυρμιδόνες του από το στρατόπεδο των Ελλήνων από τη μια, και του
Έκτορα έναντι του αδελφού του Πάρη, τον οποίο θεωρεί αποκλειστικό υπεύθυνο για
τα δεινά που υφίστανται οι Τρώες, από
την άλλη.
Το νερό αποτελεί τον αφανή πρωταγωνιστή που συμπληρώνει το τρίπτυχο.
Που σχηματίζει από τη μία το Αιγαίο, που χωρίζει την Ελλάδα από την Τροία. Και
από την άλλη, οριοθετεί την παραλία της τελευταίας, εκεί που στρατοπέδευσαν οι
Έλληνες, υποχρεώθηκαν να χτίσουν ανάχωμα για να προστατεύσουν τα πλοία τους, η
προσπάθεια για το κάψιμο των οποίων από τον Έκτορα αποτέλεσε το σημείο καμπής
που θα οδηγήσει στο θάνατο του Πάτροκλου και την επιστροφή του τρομερού Αχιλλέα
στο πεδίο της μάχης. Το οποίο – νερό – παίρνει
τη μορφή του Σκάμανδρου ποταμού που διαμαρτύρεται, σε μία από τις πιο τραγικές και ταυτόχρονα
αστείες και χαριτωμένες σκηνές της παράστασης.
Περνώντας στη συνέχεια στα κοστούμια, η απόφαση οι θνητοί να
φορούν τις σκούρες στολές-κοστούμια και τις χλαίνες, σύμβολο διαχρονικό του πολέμου –
ιδιαίτερα του Δεύτερου Παγκόσμιου, του
φρικιαστικότερου όλων –είναι πραγματικά εμπνευσμένη. Και δίνει τη δυνατότητα οι
γραβάτες να χρησιμοποιούνται ως ξίφη, σε μονομαχίες με κίνηση και ένταση που
πραγματικά δεν περιγράφεται!
Και σε απόλυτη αντίθεση οι θεοί - και ιδιαίτερα οι θεές – οι οποίοι λάμπουν μέσα
στους αρχαιοπρεπείς «θώρακες» και τα
ανάλαφρα, λευκά κατά βάση ενδύματά τους.
Το τελευταίο στοιχείο της σύνθεσης είναι η μουσική. Ο
συνδυασμός των παραδοσιακών οργάνων όπως η λύρα, με σύγχρονα όπως η ηλεκτρική
κιθάρα, μαζί με τη ζωντανή χρήση κρουστών
ξεπερνά κατά πολύ την απλή συνοδεία, έστω υπογράμμιση, των δραματικών
μερών της παράστασης. Δεν μπορώ καν να απαριθμήσω πόσες φορές αυτή η μουσική
δονούσε μέσα μου χορδές και ανέσυρε μνήμες κατευθείαν από την αρχαιότητα, όσο
και αν αυτή η ‘δήλωση’ ακούγεται υπερβολική ή παρακινδυνευμένη.
Όλα τα παραπάνω δείχνουν με τον πλέον πειστικό τρόπο ότι η Polyplanity της
Γιολάντας Μαρκοπούλου παραδίδει μαθήματα οργάνωσης και παραγωγής, ακόμη και σε
εταιρίες κατά πολύ μεγαλύτερες σε μέγεθος.
Όπως μου εξήγησε ο Στάθης Λιβαθινός, η παράσταση υπήρξε,
τελικά, ένα καθόλα παρακινδυνευμένο στοίχημα από τη σύλληψή της ήδη, μέχρι την
καλοκαιρινή πρεμιέρα στο Φεστιβάλ Αθηνών. Και αυτό γιατί η διαδικασία της
πρόβας ξεκίνησε δέκα μήνες πριν, χωρίς να υπάρχει οποιαδήποτε διασφάλιση ότι θα
έφτανε τελικά να παρουσιαστεί σε κάποια τελική μορφή. Με άλλα λόγια, ηθοποιοί
και σκηνοθέτης – καταρχήν – βούτηξαν μέσα στον ωκεανό του κειμένου χωρίς να
ξέρουν ούτε αν θα καταφέρουν να αναδυθούν, ούτε αν θα έβρισκαν οποιαδήποτε
υποστήριξη, ώστε να μπορέσουν τελικά να παρουσιάσουν τα αποτελέσματα των κόπων
τους.
Με κίνδυνο και πάλι να ακουστώ υπερβολικός, δεν μπορώ να
σκεφτώ άλλο σκηνοθέτη που να διαθέτει το εύρος της γνώσης, την εμπειρία, την
ευφυΐα και το κύρος που διαθέτει ο Στάθης Λιβαθινός, ο οποίος να αναλάβει και
να φέρει εις πέρας ένα τέτοιο τιτάνιο έργο, με αυτό το αποτέλεσμα.
Λυπάμαι πάρα πολύ που δεν μπορώ να αναφερθώ ξεχωριστά και
αναλυτικά στον καθένα από τους ηθοποιούς που συμμετέχουν και κάθε βράδυ δίνουν
πραγματικά το είναι τους προς δική μας απόλαυση. Από την μια έχουμε το καθαυτό
κείμενο. Και από την άλλη, όλοι σχεδόν αναλαμβάνουν δύο ρόλους – κάποιοι από
αυτούς ακόμη περισσότερους. Αυτό ίσως σε άλλα έργα να είναι απλό, εδώ όμως δεν
είναι, κάθε άλλο. Και δεν πρέπει να λησμονούμε ότι συνέβαλαν με τις εμπειρίες
τους και στο στήσιμο της παράστασης, σε αυτό που αλλιώς ονομάζεται σκηνική
διασκευή και επεξεργασία.
Τα τελευταία χρόνια αποφεύγω συνειδητά τις μεγάλης διάρκειας
παραστάσεις. Και αυτό γιατί θεωρώ ότι το θέατρο είναι ΚΑΙ διασκέδαση. Κάτι που
σημαίνει ότι μια παράσταση που διαρκεί τρεις ώρες κατά πάσα πιθανότητα θα με
κουράσει, με αποτέλεσμα να χαθεί η απόλαυση, με την εξαίρεση ίσως του standup comedy. Αυτή ήταν η πρώτη
φορά που αφού η παράσταση τελείωσε μετά από τέσσερις ώρες, με την απόφαση του Αχιλλέα να παραδώσει το
σώμα του Έκτορα στον Πρίαμο, η οποία καταλήγει στην ένωση των δύο αντρών στο
κοινό πένθος, ήθελα και άλλο. Ήθελα να δω να συνεχίζει η παράσταση μέσα στον
τρωικό μύθο, να φτάσει μέχρι την άλωση της Τροίας .
Υ.γ.: Οι συντελεστές της παράστασης είναι τόσοι πολλοί που
είναι πραγματικά αδύνατο να τους συμπεριλάβω όλους εδώ. Παραθέτω μόνο τα
στοιχεία του θεάτρου, για να πάτε το συντομότερο.
Θέατρο Χώρα, Αμοργού 20, Κυψέλη,
Τηλέφωνο: 210 8673945
Ημέρες και ώρες: Τετάρτη έως Σάββατο στις 8:00, Κυριακή στις
4:00
Μέχρι
τις 13 Απριλίου
